Το κουκλοθέατρο από την αρχαιότητα έως σήμερα έχει αλλάξει σημαντικά. Το κουκλοθέατρο είναι ένα ιδιαίτερο θεατρικό είδος, διότι οι πρωταγωνιστές δεν είναι άνθρωποι, αλλά κούκλες που κινούνται από τον κουκλοπαίκτη. Το κουκλοθέατρο αποτελεί ένα μέσο έκφρασης και διασκέδασης. Απευθύνεται κυρίως σε παιδιά προσχολικής ηλικίας, καθώς το συναντάμε σε παιδικούς σταθμούς και νηπιαγωγεία. Το θέατρο με κούκλες δημιουργεί άπλετο ενθουσιασμό στα παιδιά και τους βοηθάει, σε μεγάλο βαθμό, στην ψυχολογία τους.

Εμείς όμως σε αυτό το άρθρο θα πάμε ένα βήμα παραπέρα και θα μάθουμε πότε ξεκίνησε το κουκλοθέατρο, ποια είναι τα είδη της κούκλας που χρησιμοποιούνται και ποια είναι η παρουσία του στην Ελλάδα.

Από την αρχαιότητα έως σημέρα

Το κουκλοθέατρο δεν ήταν πάντα ένα είδος ψυχαγωγίας για παιδιά. Στην αρχή, η χρήση του ήταν μυστικιστική και είχε θρησκευτικό χαρακτήρα. Οι καταγραφές για το κουκλοθέατρο προέρχονται από την Αρχαία Ελλάδα, την Αρχαία Αίγυπτο και την Άπω Ανατολή. Στην Μεσοποταμία, σημερινό Ιράκ και Πακιστάν, εντοπίζονται οι πρώτες χρήσεις της τελετουργικής κούκλας γύρω στο 3000-2000 π.Χ. Στην Αρχαία Αίγυπτο υπάρχουν αρχαιολογικές ανασκαφές που αποδεικνύουν, ότι πραγματοποιούνταν θρησκευτικές τελετές με την χρήση κούκλας. Επίσης, στην Αρχαία Ελλάδα υπάρχουν καταγραφές για κάποιο είδος κουκλοθεάτρου με την χρήση της αρθρωτής «νευρόσπαστης» κούκλας, δηλαδή της σημερινής μαριονέτας.

Το κουκλοθέατρο ξεκίνησε να αναπτύσσεται γύρω στον 17ο αιώνα. Στην Ιταλία είχε αρχίσει να κάνει την εμφάνιση του ένας συνδιασμός όπερας με την τέχνη της κούκλας. Αργότερα, στο τέλος του 18ου αιώνα ξεκίνισε από την Ιταλία το «Fantoccini», το οποίο επεκτάθηκε και στην υπόλοιπη Ευρώπη. Το «Fantoccini» ήταν ένα είδος βαριετέ με μαριονέτες το οποίο ήταν πολύ εξιδικευμένο και χρησιμοποιούσαν συχνά το μαύρο χιούμορ.

Από τα τέλη του 19ου και στα μέσα του 20ου αιώνα το κουκλοθέατρο ακολούθησε όλες τις κοινωνικές και πολιτικές αλλαγές της εποχής. Ακολούθησε τον Ρομαντισμό, την βιομηχανική επανάσταση, τον Μοντερνισμό και τα διάφορα καλλιτεχνικά ρεύματα του Μεσοπολέμου και του Δευτέρου Παγκοσμίου Πολέμου. Από τα μέσα του 20ου αιώνα και έπειτα, το κουκλοθέατρο επηρεάστηκε περισσότερο με την άφιξη της τεχνολογίας και των επιτευγμάτων της που το έκαναν πιο μοντέρνο και ελκυστικό σε όλες τις ηλικίες.

Οι κούκλες

Στο κουκλοθέατρο υπάρχουν 6 είδη κούκλας, οι οποίες είναι κατασκευασμένες με διάφορα υλικά. Οι κούκλες κατασκευάζονται κυρίως από χαρτί, βαμβάκι, πλαστικό, χαρτόνι, ύφασμα, σπάγγο, φελιζόλ, τσόχα και ξύλο.

Οι κουκλοπαίχτες συνήθως χρησιμοποιούν τις γαντοκούκλες, ώστε να μπορούν να κινούν ευκολότερα τα δάχτυλα των χεριών τους. Οι γαντοκούκλες καλύπτουν είτε την πάλαμη ολόκληρη, είτε μέρος αυτής. Η Marota είναι ένας ακόμα τύπος κούκλας. Σε αυτή την κατηγορία το κεφάλι της κούκλας στηρίζεται πάνω σε μία ξύλινη ράβδο και ο τρόπος χειρισμού της κούκλας στηρίζεται στο ένα ή στα δύο χέρια. Οι μαριονέτες είναι οι γνωστές «νευρόσπαστες» κούκλες που χρησιμοποιούσαν στην Αρχαία Ελλάδα. Ο χειριστής συνήθως χρησιμοποιεί νήματα και ένα ξύλο για να κατευθύνει τις μαριονέτες κατα την διάρκεια της παράστασης. Ένα άλλο δημοφιλές είδος κούκλας είναι η δακτυλόκουκλα. Οι δακτυλόκουκλες είναι πιο απλές στην κατασκευή και στην χρήση τους, καθώς ο χειριστής τις εφαρμόζει στα δάχτυλα του.

Αλλά είδη κούκλας είναι η Banraku, η οποία χρησιμοποιείται στο Ιαπωνικό κουκλοθέατρο, και οι φιγούρες του θεάτρου σκιών, ο γνωστός σε όλους μας Καραγκιόζης.

Το κουκλοθέατρο στην Ελλάδα

Η Ελλάδα στην Τουρκοκρατία γνώρισε το κουλοθέατρο μέσα από τις φιγούρες του Καραγκιόζη και του Φασουλή. Ο κόσμος ταυτιζόταν μέσα από αυτές τις φιγούρες, με τα βιώματα και τα καμώτατά τους. Ωστόσο πριν τον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο ιδρύθηκαν στην Αθήνα κάποιοι θίασοι κουκλοθέατρου, οι οποίοι απευθύνονταν κυρίως στο παιδικό κοινό. Το 1934-1935 ιδρύονται οι «Ζωντανές Μαριονέτες του Ζαππείου» των Χ. Διαντσινού και Ν. Ακίλογλου σε συνεργασία με το Εθνικό Θέατρο. Το 1939 ιδρύεται το «Κουκλοθέατρο Αθηνών» από την Ελένη Θεοχάρη Περάκη. Ο Μπαρμπά Μυτούσης, ο Κλούβιος και η Σουβλίτσα γίνονται οι πιο διάσημοι ήρωες του «Κουκλοθεάτρου Αθηνών» και κρατούν συντροφιά στους μικρούς φίλους τους μέχρι τα μέσα της δεκαετίας του ’80.

Μετά το τέλος της δικτατορίας στην Ελλάδα, εμφανίζονται η «Ντενεκεδούπολη» της Ευγενίας Φακίνου και το «Θέατρο της Κούκλας» των Τάκη και Μίνας Σαρρή. Την δεκαετία του 1980 η οικογένεια Σοφιανού σε συνεργασία με την ΕΡΤ μεταφέρει στους τηλεοπτικούς μας δέκτες την «Φρουτοπία» (1985) του Ευγένιου Τριβιζά και «Του κουτιου τα παραμύθια» (1987).

Τα τελευταία 30 χρόνια δημιουργήθηκαν περισσότεροι επαγγελματικοί θίασοι και πολλά φεστιβάλ κουκλοθεάτρου. Τα φεστιβάλ της Ύδρας, της Κρήτης, της Καλλιθέας και του Κιλκίς έχουν συμβάλλει τα μέγιστα, φέρνοντας στην χώρα μας πλήθος καλλιτεχνών και θεατρικών παραστάσεων από όλο τον κόσμο.

Πηγές από:

• Παρούση Αντιγόνη (1995). Κούκλες κουκλοθεάτρου. Αθήνα: Δελφίνι
• Στάθης Μαρκόπουλος (2003). Η θεατρική κούκλα στον ανθρώπινο πολιτισμό. Διεθνές Φεστιβάλ Κουκλοθεάτρου και Παντομίμας Κιλκίς, Τμήμα Πολιτισμού Δήμου Κιλκίς.
• Το κουκλοθέατρο στην Ελλάδα Σήμερα του Στάθη Μαρκόπουλου από etoyshopgr.blogspot.com
• Εφημερίδα Πατρίς. Τίτλος άρθρου: «Η ιστορία του Κουκλοθέατρου χάνεται στα βάθη του χρόνου». Δημοσιεύθηκε στις 17/03/2012.
• el.wikipedia.org

Αναδημοσίευση από: https://www.maxmag.gr/theatro/theatro-ke-pedi/to-koyklotheatro-apo-tin-archaiotita-eos-simera/